Petra Ybeles Smit.
Een klassiek en beroemde vraag uit de oude Heidelbergse catechismus is 'waaruit kent gij uw ellende?'. Het klassieke antwoord daarop is 'uit de wet Gods', en dat betekent zoveel als 'uit je dagelijks leven'. Als lichamelijk gehandicapte en chronisch zieke transgender ervaar ik dit als een uitspraak uit de christelijke traditie, meer in het bijzonder uit mijn eigen, gereformeerde traditie. Ik ben gereformeerd, pkn, en gelovig op een open en liberale manier. Maar vaak kan ik veel met klassieke uitspraken uit mijn traditie. Kennelijk ben ik toch op een wat klassiekere manier gelovig, of is die traditie toch actueler dan ik denk.
Strijd tegen discriminatie, vooroordelen en uitsluiting
Ik ben transgender en actief kerkelijk en gelovig. Dat is geen gebruikelijke combinatie. Sowieso hebben veel mensen in ons land niets meer met kerk en geloof. En daarnaast is het aantal transgenders dat iets met kerk en geloof heeft nog veel minder. Dat is niet verwonderlijk. De christelijke traditie was en is niet erg vriendelijk voor LHBT-ers, om het zelf maar vriendelijk te formuleren. Ook binnen veel kerken in Nederland, Europa en zeker wereldwijd hebben LHBT-ers niet of nauwelijks een plek. En LHBT-ers hebben overal nog steeds een strijd te voeren tegen discriminatie, vooroordelen en uitsluiting. Binnen de hele maatschappij, maar ook binnen de kerken.
Maar ik wil het plaatje ook niet te donker kleuren. Op lokaal niveau vinden transgenders vaak wel een plek in een lokale geloofsgemeenschap, of die nu protestant, rooms-katholiek of oecumenisch is. Daaruit blijkt dat er naast veel ellende, waar ik mijn verhaal ook mee begon, op onverwachte plekken veel positiefs voor LHBT-ers gebeurt. De liefde is dan sterker dan de ideologie. En dat is heel goed, zo hoort dat ook!
Religieuze ervaringen
In mijn leven spelen kerk en geloof een belangrijke rol. Bij mijn ouders thuis werden in de jaren 60 en 70 langspeelplaten met de liederen van Huub Oosterhuis gespeeld. Ik vond die liederen toen al mooi. Veel mooier dan de liederen die gewoon in de kerk gezongen werden. Toen ik 16 jaar oud was, heb ik diverse sterke religieuze ervaringen gehad. Ik ben toen op zoek gegaan naar wat die ervaringen betekenden en ik kwam toen in de middeleeuwse christelijke mystiek terecht. De kern van mijn geloof lag en ligt in de liefdesrelatie tussen mijn ziel en God. Daar is in al die jaren niets meer aan veranderd. Al het andere is daar gevolg van, of consequentie. In die christelijke, middeleeuwse mystiek vond ik mijn eigen ervaringen terug. Dat was voor mijn religieuze ontwikkeling ook een belangrijke bouwsteen.
Kerkelijk thuis
Op mijn 18e ben ik na mijn eindexamen naar Taizé gegaan. Daar voelde ik me vanaf het begin spiritueel thuis. De manier waarop daar gevierd, geloofd en gezongen wordt, sluit heel erg aan bij wie ik ben. Ik ben toen ik jonger was daar vaak terug geweest, en ook nu kom ik vaak naar het wekelijkse Taizé gebed in de Studentenkerk in Nijmegen.
De Studentenkerk is al 35 jaar mijn religieuze thuis. Ik kom daar al iedere week sinds mijn tijd op de middelbare school. Het is een open, progressieve, oecumenische geloofsgemeenschap waar ik mij goed thuis voel. In de loop der jaren ben ik 15 jaar diaken geweest bij de PKN en 4 jaar diaken bij de Lutherse kerk in Nijmegen. Maar de Studentenkerk is en blijft toch de plek waar ik mij het meeste thuis voel. Het is ook een hele vriendelijke kerk voor LHBT-ers. Er komen regelmatig meerdere homo’s en lesbiennes. Tot dusver ben ik de enige transgender. Mijn transitie was daar overigens geen probleem. Mensen kenden mij al heel lang als man, maar toen ik sociaal van rol veranderde kostte dat veel mensen toch wel wat tijd om daaraan te wennen. Dat snapte ik wel en dat vond ik geen probleem. Nu zijn we een paar jaar verder en de meeste mensen zijn er aan gewend. Ik ben gewoon Petra en daarmee basta.
COC
Ik ben nu sinds twee jaar ook bestuurslid van het COC Nijmegen en dat is erg leuk. Er ging een hele nieuwe wereld voor mij open, waar ik me ook erg thuis voel. Ik ben denk ik binnen het COC Nijmegen een van de weinigen die kerkelijk en gelovig zijn. Maar daar ondervind ik geen discriminatie of uitsluiting van. Ik heb het vanaf het begin dat ik in het bestuur van het COC Nijmegen kwam, open op tafel gelegd. Wanneer er hier dan gesprekken gevoerd moeten worden tussen het COC en Nijmeegse kerken, word ik daar dan voor word ingezet. Want ik ben ook theoloog. En dat vind ik dan zelf ook wel weer grappig. Dat ik als gereformeerd theoloog ooit nog bestuurslid van een lokale afdeling van het COC zou zijn, had ik nooit gedacht.
Theologie en geloof
Ik heb in Kampen mijn doctoraal theologie gehaald en in Nijmegen mijn doctoraal bestuurskunde. En daarna heb ik tussen 2005 en 2008 hier ook nog Religiestudies gestudeerd. De theologie studie heeft mij ook een hele brede kijk gegeven op menselijke religiositeit, spiritualiteit en cultuur. Daardoor ben ik ook heel erg de christelijke en protestantse, gereformeerde traditie gaan waarderen waar ik uit kom. Ik vind het daarom ook geen probleem om enerzijds heel open, modern en progressief gelovig te zijn en anderzijds bij voorbeeld de Heidelbergse Catechismus met instemming te citeren. Voor mij zijn dat geen tegenstellingen maar komt het een uit het ander voort.
Mijn geloof steunt mij in mijn omgang met ziekte, handicap en met mijn transgender zijn. Daarom vind ik het als gehandicapte en gedeeltelijk verlamde persoon ook leuk om te spelen met bijvoorbeeld die zin uit psalm 23: uw stok en uw staf die vertroosten mij, zoals ik aan het begin van dit verhaal deed. Die zin heeft voor mij vele betekenissen.
Een belangrijke vraag is dan ook hoe ik mijn geloof combineer met mijn transgender zijn. Ik geloof dat God mij zo geschapen heeft, zoals ik ben. Als transgender en met mijn ziekten en handicaps. Waarom Zhij dat gedaan heeft, weet ik niet. Maar ik weet wel dat ik mij aan zijn/haar liefde kan toevertrouwen. En dat is voor mij ook genoeg. Daarnaast geloof ik dat ieder mens is geschapen naar Gods evenbeeld. Ik ook. En dat ieder mens een geliefd kind van God is. Ik ook. Zoals ik ben. Jezus discrimineerde niet! Dus dat ik gewoon mezelf kan zijn in mijn geloof en in de christelijke kerk en traditie. En dat kerken die mij en anderen niet als LHBT-ers en gelovigen accepteren, daarin hartstikke fout zitten! En daar sta ik ook echt voor.
